عنه علیه السلام ـ مِن دعاءٍ عَلَّمَهُ نَوفا البَکالیّ ـ : إلهی إنّهُ مَن لَم یَشغَلْهُ الوُلوعُ بِذِکرِکَ ، و لَم یَزوِهِ السَّفَرُ بِقُربِکَ کانت حیاتُهُ علَیهِ میتةً ، و مِیتتُهُ علیهِ حَسرَةً .[بحار الأنوار : 94/95/12 .]
امام على علیه السلام ـ در بخشى از دعایى که آن را به نوف بکالى تعلیم نمود ـ گفت : خدایا! کسى که ولع (ذکر تو) یاد تو، او را به خود مشغول نسازد و به جوار قرب تو رخت سفر برنبندد، زندگى اش براى او مرگ است و مرگش مایه حسرت او .
این مطلب پست حاضر به صورتی در زوج درمانی سلوکی گفته شد، حالا بسط داده بشه و کمی مثال بیشتر گفته بشه مفیدتره ان شاءالله.
هدف: کمی ترجمه اخر این بیت معروف است
صمت و جوع و سهر و عزلت و ذکر به دوام
ناتمام دو‌جهان را کند این پنج تمام
بریم سراغ ذکر به دوام در حد توان نویسنده این متن، نه در حد حق مطلب.
امام خمینی ره خیلی زیبا ذکر را شرح می دهند. امام خمینی ره ذاکر، توانسته انقلاب کبیر راه بیاندازد. از خلوت و انقلاب درونی شروع شده تا رسیده به انقلاب بیرونی. در انقلاب بیرون هم ذکر دارد خرمشهر را خدا ازاد کرد.
در لینک زیر می تونید شرح ذکر از نگاه امام خمینی ره را ببینید:
لینک فصل سوم کتاب امام خمینی ره
در لینک زیر هم گزیده ی صوتی از مطالب قبل:
بریم سراغ مثال بیشتر و تثبیت بیشتر.
برای سالک در پرانتز می نویسم که امادگی باشه. ذکر به دوام اخر مصراع است یعنی مقدمات رعایت شود. اول مصرع نیست اخر مصرع است.
حالت خوب اینه که نگاه کنیم به قواعد و ذکر بگوییم. نه اینکه یک ذکری رو همین جوری از یک استاد بگوییم. قبلش نیاز به خودشناسی و معرفت شناسی هست.
خب حالا اخرش را اول بگویم کسی که نتواند از ذکر استفاده کند معیشتش تنگ می شود.
زندگی تکراری و بی حوصلگی و شاکی بودن و ....نوعی معیشت تنگ است
یک مصیبت بهش وارد می شه اصلا نمی تونه ردش کنه و باهاش کنار بیاد. و ....
وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِکۡرِی فَإِنَّ لَهُۥ مَعِیشَةࣰ ضَنکࣰا وَنَحۡشُرُهُۥ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ أَعۡمَىٰ
و هر کس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت؛ و روز قیامت، او را نابینا محشور مى‌کنیم! طه ۲۰
حالا خطر دوم خطر نفاق است ذکر قلیل خداوند از نشانه های نفاق است.
ذکر قلیل در حوادث زندگی شخصی و‌حوادث عالم و عبودیت کم و ...
إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِینَ یُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ وَإِذَا قَامُوٓاْ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ قَامُواْ کُسَالَىٰ یُرَآءُونَ ٱلنَّاسَ وَلَا یَذۡکُرُونَ ٱللَّهَ إِلَّا قَلِیلࣰا
منافقان مى‌خواهند خدا را فریب دهند؛ در حالى که او آنها را فریب مى‌دهد؛ و هنگامى که به نماز برمى‌خیزند، با کسالت برمى‌خیزند؛ و در برابر مردم ریا مى‌کنند؛ و خدا را جز اندکى یاد نمى‌نمایند۱۴۲ نساء
در این لینک زیر هم از مطالب قبل ذکر کثیر و قلیل گفته شده است:
لینک: ذکر کثیر و قلیل
فریب‌کارى، بى‌نشاطى در نماز، ریاکارى و غفلت از یاد خدا، از نشانه‌هاى نفاق است. «إِنَّ اَلْمُنٰافِقِینَ یُخٰادِعُونَ ، یُرٰاؤُنَ ، لاٰ یَذْکُرُونَ»
همان طور که یک نفر معده اش را می شناسد و‌میداند چه چیز باید بخورد و نخورد و کم بخورد باید مزاج روحانی خودش را بشناسد.
یک نفر که مثلا بهش دستور داده می شه مثل ایت الله قاضی ره قران بخواند یا ذکر فلان قدر بگوید یعنی مراحل ابتدایی را طی کرده تقوا و علم داره انس با ذکر داره و .... حالا پله پله بالا بیاید.
هدف چیه؟ از معیشت ضنک و نفاق رها شدن و رسیدن به ذکر مدام.
ذکر مدام یعنی دست در کار و دل با یار یعنی ایه زیر:
رِجَالࣱ لَّا تُلۡهِیهِمۡ تِجَٰرَةࣱ وَلَا بَیۡعٌ عَن ذِکۡرِ ٱللَّهِ وَإِقَامِ ٱلصَّلَوٰةِ وَإِیتَآءِ ٱلزَّکَوٰةِۙ یَخَافُونَ یَوۡمࣰا تَتَقَلَّبُ فِیهِ ٱلۡقُلُوبُ وَٱلۡأَبۡصَٰرُ
مردانى که نه تجارت و نه معامله‌اى آنان را از یاد خدا و برپاداشتن نماز و اداى زکات غافل نمى‌کند؛ آنها از روزى مى‌ترسند که در آن، دلها و چشمها زیر و رو مى‌شود۳۷ نور
پیش نیازش چیست؟ زهد و ساده زیستی.
بحار الأنوار : فی حدیثِ المعراجِ : یا أحمَدُ ... دُمْ على ذِکرِی ، فقالَ : یا ربِّ ، وکیفَ أدُومُ على ذِکرِکَ ؟ فقالَ : بالخَلوَةِ عنِ الناسِ ، وبُغضِکَ الحُلوَ والحامِضَ ، وفَراغِ بَطنِکَ وبَیتِکَ مِنَ الدنیا . [ بحار الأنوار : 77/22/6 . ]
بحار الأنوار : در حدیث معراج آمده است : اى احمد! . . . بر یاد من مداومت کن . عرض کرد : پروردگارا ! چگونه یاد تو را مداومت بخشم؟ فرمود : با خلوت گزینى از مردم و بیزارى از ترش و شیرین و تهى داشتن شکم و خانه ات از دنیا .
مطالب ممکن است بعضا تکراری باشد. اما یک مقدار روشمند شده تا عمل کردن راحت تر باشد.
روش کار این است:
شرط اول تقواست
شرط دوم داشتن علم
شرط سوم تفکر کردن است.
شرط چهارم ریختن تفکر در ذکر است
شرط پنجم قلبی کردن ذکر است.
تا مراحل بالاتر قلبی.
این شروط از کجا استخراج شده است؟
تقریبا از ایه زیر:
إِنَّ ٱلَّذِینَ ٱتَّقَوۡاْ إِذَا مَسَّهُمۡ طَـٰٓئِفࣱ مِّنَ ٱلشَّیۡطَٰنِ تَذَکَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبۡصِرُونَ
پرهیزگاران هنگامى که گرفتار وسوسه‌هاى شیطان شوند، متذکر می شوند؛ و (در پرتو یاد او، راه حق را مى‌بینند و) ناگهان بینا مى‌گردند(۲۰۱ اعراف)
شرط اول تقواست. یعنی کسی که بنا دارد خودنگهداری از گناه کند. می فهمد گناه است دیگر انجام نمی دهد. گناه ممکن است بکند اما گناه از دستش در می رود. بنای بر گناه کردن ندارد.
بنا ندارد با حجاب نامناسب بیرون رود. یهویی حواسش نیست مثلا باد می اید کمی حجابش بد می شود و درستش می کند این مثال بود تا فرق بنا داشتن بر گناه یا بنا بر تقوا را بفهمیم.
حالا چرا باتقوا می فهمد چون تقوا مثل لباس است.
یَٰبَنِیٓ ءَادَمَ قَدۡ أَنزَلۡنَا عَلَیۡکُمۡ لِبَاسࣰا یُوَٰرِی سَوۡءَٰتِکُمۡ وَرِیشࣰاۖ وَلِبَاسُ ٱلتَّقۡوَىٰ ذَٰلِکَ خَیۡرࣱۚ ذَٰلِکَ مِنۡ ءَایَٰتِ ٱللَّهِ لَعَلَّهُمۡ یَذَّکَّرُونَ
اى فرزندان آدم! لباسى براى شما فرستادیم که اندام شما را مى‌پوشاند و مایۀ زینت شماست؛ اما لباس تقوا بهتر است! اینها (همه) از آیات خداست، تا متذکّر (نعمتهاى او) شوند! (۲۶ اعراف)
وقتی لباس تمیز پوشیده باشیم متوجه کثیفی می شویم اما لباس کثیف باشد کثیفی جدید بیاید ممکن است متوجه نشویم.
دو‌نوع کلی تقوا عبارتند از تقوای فطرتی و تقوای آموختنی. اموختنی می شود دانایی و قلبی.
البته تقوا هم مراتب داره. مثلا تقوا داریم در حد مراقبه. و تقوا داریم در حد انجام ندادن گناه کبیره و .... و خطبه متقین نهج البلاغه حد عالی تقوا گفته شده است.
تقوای فطرتی
فَأَلۡهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقۡوَىٰهَا
سپس فجور و تقوا (شرّ و خیرش) را به او الهام کرده است (۸شمس)
تقوایی که باید علمش را داشته باشیم. مثلا احکام حجاب و بیع و خمس و ....عقاید شیعه ، ولایت و ...اخلاق احسن و فرق عجب و کبر و .... و راه درمان تفسیر و روایات غیره
پس شرط سوم علم است. علم الحق و الباطل
علم نیاز به یادگیری از کتاب و استاد هست.و علم جوشش از قلب با تقوا هم داریم البته.
استاد تفسیر قران استاد اخلاق و .... که به ذوق ما می خورد انتخاب و درست عمل کنیم.
شرط بعدی تفکر. به کلمه بصیرت در اخر ایه دقت کنیم فاذا هم مبصرون و یا ایه زیر و کلمه اولوالباب.
یذکر مخصوص کیه؟ صاحبان لب و مغز.
یُؤۡتِی ٱلۡحِکۡمَةَ مَن یَشَآءُۚ وَمَن یُؤۡتَ ٱلۡحِکۡمَةَ فَقَدۡ أُوتِیَ خَیۡرࣰا کَثِیرࣰاۗ وَمَا یَذَّکَّرُ إِلَّآ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
(خدا) دانش و حکمت را به هر کس بخواهد (و شایسته بداند) مى‌دهد؛ و به هر کس دانش داده شود، خیر فراوانى داده شده است. و جز خردمندان، (این حقایق را درک نمى‌کنند، و) متذکر نمى‌گردند.(۲۶۹بقره)
نه.
شرط بعدی ریختن تفکر در ذکر است.
ذکر می تواند چند کلمه باشه. ذکر معروف از امام باشد یا حدیث باشد یا ایه یا بدون لفظ حتی.
هر کسی ذکر خود را باید پیدا کند مثلا یکی توحید افعالی را در الحمد لله رب العالمین می ریزد یکی دیگر در لاحول و لاقوة الا بالله یکی در یک حدیث می یابد و ان حدیث را با خود تکرار می کند مثلا جملات نهج البلاغه. یکی دیگر مستند طبیعت می بیند و یاداوری می کند و توحید افعالی اش را قوی می کند و ....
چون ذکر یعنی یادآوری. حالا یاداوری انچه روز اول در فطرت ریختند یا یاداوری علوم حصولی که قلبی شده اند یا سعی در قلبی کردن داریم.
پس انچه از ذکر من می گویم مثال است. بعضی از ذکرها هم هست که خود معصوم گفته این خواص را دارد در فلان موقع بگویید. مثلا در ترس حسبنا الله و نعم الوکیل از معصوم است.
و ذکر با عدد خاص ممکن است انسان را در تحت اسمی از اسماء الله ببرد که توان علمی و ظرفیتی انسان کم باشد و مشکل ایجاد کند مثلا ذکر یونسیه با عدد خاص.
پس یا استاد باید بگوید یا به خودشناسی و معرفت شناسی رسیده باشیم.
شرط بعدی قلبی کردن ذکر است.
در لحظه حساس عمل، ذکر قلبی به کار می آد.
فرض کنیم تصادف می شه.
یک نمازخوان سرش رو می کنه بیرون و فحش می ده.
یه نماز خوان دیگه می گه مال دنیاست. قُلۡ مَتَٰعُ ٱلدُّنۡیَا قَلِیلࣱ وَٱلۡأٓخِرَةُ خَیۡرࣱ لِّمَنِ ٱتَّقَىٰ وَلَا تُظۡلَمُونَ فَتِیلًا به آنها بگو: «سرمایۀ زندگى دنیا، ناچیز است! و سراى آخرت، براى کسى که پرهیزگار باشد، بهتر است! و به اندازۀ رشتۀ شکافِ هستۀ خرمایى، به شما ستم نخواهد شد!(۷۷نساء)
نمازخوان اول می داند دومی هم می داند اما آنکه می تواند در لحظه حساس عمل کند ذاکر قلبی است.
نمازش قلبی شده است. نمازی که قلبی شده تنهی عن الفحشاء و المنکر می شود. نماز بد ممکن است به جای قرب، بعد و دوری اورد.
در هنگام مرگ هم وحشت قبر می اید، ذکر قلبی به کار می اید وگرنه با وحشت مرگ از خاطر می پرد.
برای قلبی کردن، فکر زیاد و عبادت در خلوت موثر است. در طول روز دایما فکر این است که چی بخورم چی بپوشم و .... یا اینکه چی کار کنم یک قدم در قرب بالاتر بروم. سبک زندگی مهم است. صداهای در مغز مهم است. خودگویی مهم است.
خودگویی مردم چی می گن چه رستورانی امروز برم چی بپوشم درسم چقدر بخونم یک نوع خودگویی است. یک نوع هم امروز در حکمت فلان فکر کنم. یک قدم برای قرب بیشتر چه کار کنم؟
اما ذکر هم چند نوع است.
یک موقع فکر را در ذکر می ریزیم. مثلا توحید افعالی را یاد گرفتیم در ذکر الحمد لله رب العالمین می ریزیم.
یک موقع ذکر با توجه می گوییم که فکر به حرکت در اید. الحمدلله رب العالمین را با توجه می گوییم هی کم کم درهایی از فکرهای خوب باز می شود تسبیحات حضرت زهرا س باتوجه می گوییم تا درها باز شود.
این قدر گفتیم باقی فکر کن
فکر اگر جامد بود رو ذکر کن
ذکر آرد فکر را در اهتزاز
ذکر را خورشید این افسرده ساز
شیوه ایت الله شاه ابادی این بود. ذکر در دهان طفل قلب می گذارند تا قلب به حرف اید. ذکر در خلوت برای حرف زدن قلب و بعد قلب در روز در زمان مناسب عکس العمل مناسب انجام دهد. برای این کار نیاز به حنیف بودن است حنیف یعنی تعادل در قوای ظاهر و باطن.
ذکر بدون حضور قلب خیلی مفید نیست. البته اسم هم داریم که دوا است.
ذکر زبانی مقدمه ی ذکر قلبی بشود خوب است.
یا من اسمه دواء و ذکره شفاء انچه شفاست ذکر است.
حالا حدیث زیر را ببینیم.
رسولُ اللّه ِ صلى الله علیه و آله : مَن ذَکَرَ اللّه َ فی السُّـوقِ مُخلِصاً عِندَ غَفلَةِ الناسِ و شُغلِهِم بما فِیهِ کَتَبَ اللّه ُ لَهُ ألفَ حَسَنةٍ و یَغفِرُ اللّه ُ لَهُ یَومَ القِیامَةِ مَغفِرَةً لَم تَخطُرْ عَلى قَلبِ بَشَرٍ .[بحار الأنوار : 103/102/47 .]
پیامبر خدا صلى الله علیه و آله : اگر کسى در بازار ، هنگامى که دیگر مردمان [از یاد خدا ]غافلند و سرگرم کار خود هستند ، به یاد خدا باشد، خداوند هزار حسنه برایش منظور دارد، و در روز رستاخیز چنان او را بیامرزد که به ذهن هیچ کس خطور نکرده باشد .
ذکر در لحظات غفلت مهم است لحظه خرید و فروش لحظه عصبانیت لحظات تفریح و ....
ذکر می گوییم که از خدا غافل نشویم.
حدیث است که حضرت صادق علیه السلام فرمود: فاجْعَلْ قَلْبَکَ قِبلَةً لِلِسٰانِکَ لاٰ تُحَرِّکْهُ اِلاّ بِاِشارةِ الْقَلْب. آداب الصلاه ص ۳۱[8]
حالا وارد مثال های مختلف بشویم.
اولین مثال بیشتر برای مجردها.
###################
